|
|
 |
| |
PROCES POWROTU ŁEMKÓW DO PRAWOSŁAWIA
W ODRODZONEJ RZECZYPOSPOLITEJ
(1926-1939)
Ks. Roman Dubec
Łemkowszczyzna na początku XXw. była specyficznym terenem, gdzie ścierały się różne wpływy polityczne i religijne. Wśród samych Łemków wyróżnić możemy co najmniej trzy obozy sympatyzujące z różnymi ugrupowaniami politycznymi. Dwa główne to proukraiński (ukrainofilski) i rusofilski. Ten ostatni można podzielić na staroruski - odnoszący się do przeszłości Rusi Kijowskiej, lecz raczej obojętny wobec Rosji, i moskalofilski (moskwofilski) - także nawiązujący do tradycji Rusi, uważając jednak Rosję za jej kontynuatorkę. Na Łemkowszczyźnie problemy polityczne i ideologiczne przeplatały się ściśle z kwestiami wyznaniowymi, co uwidoczniło się wyraźnie w dwudziestoleciu międzywojennym1 .
Wraz z odzyskaniem niepodległości przez Rzeczypospolitą Polską rozpoczął się trudny proces normalizowania życia społeczności prawosławnej i kształtowania się struktur kościelnych. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (MWRiOP) dnia 1 maja 1924 r. wydaje rozporządzenie, iż wszyscy prawosławni mieszkańcy Galicji wchodzą w skład Prawosławnej Cerkwi w Polsce pod zwierzchnictwem metropolity Dionizego2 .
W związku zaistniałą sytuacją geopolityczną pojawiła się potrzeba nadania wyznaniu prawosławnemu w Polsce takiego kształtu ustrojowego, w którym uwzględnione zostałyby nowe warunki polityczne oraz procesy zachodzące wówczas w światowym Prawosławiu. Zarówno władze państwowe jak i większość hierarchii prawosławnej dążyła do unormowania statusu Cerkwi w Polsce poprzez uzyskanie niezależności od Cerkwi rosyjskiej. Stan negocjacji i zabiegów dyplomatycznych trwał do 1924r. Ostatecznie 13 listopada 1924r. patriarcha konstantynopolitański Grzegorz VII wydaje Tomos nadający Cerkwi Prawosławnej w Polsce status autokefalii. Oficjalne ogłoszenie tego aktu miało miejsce jednak dopiero za niespełna rok 17 września 1925r. w Warszawie3 .
Województwa południowo-wschodnie od samego początku stały się obiektem zainteresowania władz kościelnych. Starano się w miarę szybko regulować funkcjonowanie na tych terenach placówek parafialnych. W pierwszej kolejności zajęto się ośrodkami miejskimi, w których znajdowały się garnizony wojskowe ze znacznym odsetkiem żołnierzy wyznania prawosławnego i w których istniały skupiska emigracji rosyjskiej oraz ukraińskiej (tzw. rosyjska biała emigracja i ukraińscy emigranci polityczni). W styczniu 1921r. metropolita Dionizy mianuje ks. Wiktora Kozłowskiego na administratora parafii prawosławnej we Lwowie, która w założeniu pełnić miała funkcję ośrodka dekanalnego na całą Małopolskę4 . W tym samym okresie ustanowiono również parafię w Przemyślu5 . Niestety decyzje metropolity nie spotkały się z akceptacją rządu i nie zostały uznane za prawomocne. Dopiero w czerwcu 1924r., a więc na krótko przed wydaniem tomosu przez patriarchę Grzegorza, władze państwowe zezwalają, ze względu na znaczną ilość ludności wyznania prawosławnego we Lwowie (ok. 2000 osób), na utworzenie tam parafii prawosławnej6 . Obowiązki proboszcza objął hieromnich Pantelejmon Rudyk. Natomiast zdecydowanie odrzucono możliwość prawnego usankcjonowania istnienia parafii w Przemyślu (dla ok. 350 osób)7 .
Niemal od początku swego funkcjonowania parafia lwowska odgrywała ważną rolę misyjną. Od 1926r. pełniła również funkcję dziekanatu dla powracających do prawosławia parafii na Łemkowszczyźnie i w Galicji wschodniej, a pod konie lat 20. pojawiła się nawet koncepcja ustanowienia we Lwowie biskupstwa dla ww. parafii8 .
Konwersje z przełomu wieków i okresu działań wojennych widać nie zrobiły większego wrażenia na greckokatolickich władzach kościelnych, skoro dalej wśród Łemków forsowano latynizację obrządku i zaangażowanie polityczne duchownych w kwestii "podnoszenia" świadomości politycznej wiernych. Okazuje się, że tendencje wprowadzania nowinek latynizatorskich w drugiej dekadzie XXw. były wciąż żywe. Na przykład bp. stanisławowski Grzegorz Chomyszyn (1896-1945) jako pierwszy z biskupów unickich zaprowadził w 1921r. obowiązkowy celibat księży. Wiele zrobił także dla szerzenia kultu Serca Jezusowego i Maryi Panny, kultu zupełnie nieznanego do tej pory w cerkwi greckokatolickiej9 . Za jego przykładem podążał bp. przemyski Jozafat Kocyłowski. Takie działania ponownie spotykały się ze sprzeciwem ludności, która coraz jawniej poczęła występować przeciw hierarchom 10.
Symbolem wskrzeszenia procesu konwersji w drugiej połowie lat dwudziestych XXw. na Łemkowszczyźnie stała się wieś Tylawa w powiecie krośnieńskim, gdzie oficjalnie w dniu 16 XI 1926r. tamtejsza parafia powraca do prawosławia. Później dla zjawiska tego utarło się w literaturze tematu określenie "schizma tylawska". Jak dalece w latach następnych proces ten zmienił strukturę wyznaniową Łemkowszczyzny niech świadczy fakt, że jeśli w 1921r. liczba prawosławnych na przekraczała tam 100 osób, to w 13 lat później, aż 17.577 Łemków wyznawało prawosławie 11.
Bezpośrednim powodem konwersji na prawosławie, była podobnie jak w okresie przed I wojną światową, kwestia liturgiczna. Ludność przyzwyczajona do ustalonego modelu nabożeństwa wyrażała swoje niezadowolenie wobec księży, którzy pomijali w liturgii słowo "prawosławny". Przywiązanie do tego słowa było tak silne, że upominano się o nie natychmiast, gdy tylko proboszcz w czasie nabożeństwa pozwolił sobie na jego pominięcie lub zastąpienie innym. Zdarzały się przypadki że, aby uzdrowić napięte stosunki z parafianami duchowni od czasu do czasu wprowadzali to słowo do liturgii, co spotykało się z zadowoleniem. Jeden z księży opisał swe wrażenia następująco: "(...) żeby zrobić ludziom przyjemność wygłosiłem "wsich was prawosławnych chrystyjan". I rzeczywiście, radość z tego powodu była ogromna. Od tego czasu ludzie z sympatiami zaczęli odnosić się (do mnie - RD) (...) i to pomimo moich odmiennych polityczno-partyjnych przekonań"12 .
Okazuje się, że wraz z postępującym procesem unaradawiania Kościoła greckokatolickiego, następowało stopniowe upowszechnienie w liturgii słowa "prawowierny", a nawet "katolicki", co miało zaakcentować przywiązanie do kościoła katolickiego i opozycję do prawosławia, kojarzącego się dla ideologów ukraińskich głównie z Rosją i Moskwą.
Jesienią 1926 r. rozpoczęły się pierwsze konwersje. Pierwszą parafią, która prawie w całości wystąpiła z Kościoła greckokatolickiego była wspomniana już wcześniej Tylawa, w powiecie krośnieńskim. Niemal jednocześnie ze złożoną w starostwie przez mieszkańców Tylawy i Trzciany deklaracją o zmianie wyznania, sprawę przedłożono prawosławnej metropolii warszawskiej. Ludność oficjalnie zwróciła się z prośbą do metropolity Dionizego o przyłączenie ich do Kościoła Prawosławnego13 .
Pojawienie się w Tylawie na Łemkowszczyźnie, pierwszej prawosławnej parafii w odrodzonej Rzeczypospolitej było nie lada wydarzeniem i sensacją. Zaczęto się zastanawiać co było przyczyną takiego, desperackiego mogłoby się wydawać, aktu zmiany wyznania. Rozpoczęły się wzajemne oskarżenia, procesy sądowe, przesłuchania. W konwersji doszukiwano się inspiracji politycznych. Okazało się, że determinacja ludności prawosławnej nie przeczy zapisom konstytucyjnym obowiązującym w państwie. Przyczyny powrotu Łemków do wiary swoich przodków okazały się w większości przypadków religijnymi.
W jednym z artykułów czytamy: "Naród cały czas twierdził: nigdy nie czuliśmy się unitami, do unii zapisali nas bez wiedzy naszych przodków. Unici to biskupi z księżmi. Naród podlegał unickiemu jarzmu tylko z przyczyn zastraszania władz, i chociaż znał o unii z Rzymem, podlegał jej do tego czasu, dopóki uniccy księża w sposób jawny nie występowali przeciw Prawosławiu i jego obrzędom"14 . Autor powyższego przyczynku wymienia, jego zdaniem, główne przyczyny tak gwałtownego ruchu prawosławnego na Łemkowszczyźnie w drugiej połowie lat dwudziestych ubiegłego wieku:
- Idea pozostająca w narodzie, że mimo wprowadzenia unii (przeciw woli narodu) i licznych prześladowań (na przestrzeni wieków) jego wyznaniem jest prawosławie.
- Niedotrzymanie warunków unii. Pełne podporządkowanie się Cerkwi Greckokatolickiej Watykanowi. Usilna latynizacja. Wprowadzenie celibatu. Usunięcie słów "prawosławny" z tekstów liturgicznych.
- Zmiany wśród kleru unickiego. Wyobcowanie od wiernych i nadmierne zaangażowanie polityczne młodych duchownych . 15
Taki był głos prawosławnego publicysty. A co myślał na ten temat ks. Urban, jezuita, baczny obserwator wydarzeń w Małopolsce?
"...Co do Łemkowszczyzny, to agitacja za prawosławiem była tutaj prowadzona jeszcze przed wojną światową. Przyjeżdżali tutaj emisariusze z Żytomierza i Poczajewa, zawitał raz aż sam patryjarcha prawosławny z Antiochji. Pisało się o tej agitacji w Przeglądzie Powszechnym za rok 1912 w pracy J. Urbana: "Wobec propagandy schizmy w Galicji". W tym to najbardziej na zachód wysuniętym krańcu osiedli ruskich, najsilniej propagowaną była idea narodowej jedności Rusinów i Rosjan (tak zw. "moskofilstwo"). /.../Duchowieństwo unickie w tych właśnie okolicach należące do kilku księżych rodów samo przejęte idejami moskofilskimi zaniedbało pracy nad uświadomieniem katolickim swoich owieczek, ograniczając się do liturgicznego konserwatyzmu. Kiedy ogromna większość społeczeństwa i kleru ruskiego w Galicji poszła po linii ideologii ukraińskiej i na Łemkowszczyznę poczęto przysyłać księży ukraińskich, posłużyło to za pretekst do szerzenia prawosławia, jako ostoi prawdziwej ruskości. W ostatnich czasach takim pretekstem jest ratowanie charakteru dawnego obrządku, rzekomo zagrożonego przez wpływy łacińskie i polskie, a zwłaszcza przez popieranie celibatu kapłanów. Do szerzenia się prawosławia przyczynia się poniekąd także wspomnienie przeżytych podczas wojny przez obóz: moskofilski prześladowań ze strony wojskowości austrjackiej, zwłaszcza zabicie prawosławnego misjonarza na Łemkach i Łemka z pochodzeni, Sandowicza na którego grób, jak na grób męczennika, odbywają się procesje"16 .
Takiemu spojrzeniu wtórował "Ilustrowany Kurjer Codzienny", który przyczynę powrotu do prawosławia widzi przede wszystkim w "...w nadmiernie wygórowanych opłatach za posługi duszpasterskie, łatynizowanie obrządku, co dla konserwatywnego rusina jest nie do przyjęcia, i przymusowym wprowadzaniu celibatu..." 17 .
W tym miejscu warto wysłuchać tych, którzy bezpośrednio decydowali się na krok zmiany wyznania i powrotu do Cerkwi Prawosławnej. Co ich do takiego aktu skłoniło? W petycjach kierowanych do Metropolii Prawosławnej w Warszawie przedstawiciele poszczególnych gromad pisali:
Ciechania: "Wiernych zawsze cieszyło to, kiedy kapłani wygłaszali: "i wsich was prawosławnych chrześcijan". Gdy po wojnie, zaniechali tej aklamacji i gdy ksiądz zakazał psalmiście wypowiadanie słów: "Utwerdy Boże Swjatuju Prawosławnuju wiru" wierni poczuli potrzebę powrotu do wiary swoich przodków".
Tylawa: "Główną przyczyną powrotu do Prawosławia był moment kiedy dojrzała idea, która tliła się w sercach narodu jeszcze grubo przed wojną".
Polany: " Przede wszystkim świadomość, że zawsze byliśmy prawosławnymi".
Izby: "Oprócz czysto administracyjnych przyczyn (konflikt z bp. Kocyłowskim), istniały również przyczyny ideowe. Znając historię Rusi i historię unii zawsze uważaliśmy się za prawosławnych."(Joan Pawuk z Izb)
Piorunka: "Mimo faktu, że ludność prosiła unickiego duchownego o wygłaszanie: "i wsich was prawosławnych chrystyjan", ten kładąc ręce na sercu odmówił, nazywając prawosławie "schizmą". (I. Żuk z Piorunki)
Czarne: "Wszyscy wierni dobrze wiedzieli, że ich prawdziwą i zbawienną wiarą jest prawosławie, tym więcej, że unickie księgi to potwierdzały, a uniccy przedwojenni księża mężnie bronili prawosławnej obrzędowości (np. ksks. Jurczakewycz i Hnatyszak)". (Michał Bajsa z Czarnego)
Lipna: "Unicki duchowny chciał wprowadzić kult Jozafata Kuncewicza jako męczennika za wiarę i z tego powodu doszło do kłótni z księdzem, bo my uważaliśmy Kuncewicza za "przechtę", przez którego dziesiątki prawosławnych straciło życie, setki utraciło rodzinne domy, a tysiące były prześladowane. Oprócz tego ksiądz zabronił ludziom śpiewać: "Utwerdy Boże Swjatuju Prawosławnuju Wiru". (Iwan Kotanskij z Lipnej)
Świątkowa Wielka: "Ludzie tolerowali unickich duchownych póki zachowywali prawosławny obrządek".
Wołowiec: "Unicki duchowny począł w każdym kazaniu hańbić wiarę prawosławną a swoich wiernych nazywał nieukami, osłami, schizmatykami. Zaczął żądać więcej zapłaty za celebry, mówiąc: "trzeba z was skórę zdzierać, bo inaczej niczego się nie nauczycie". Zakończyło się to tym, że pewnego razu wszyscy demonstracyjnie wyszli z cerkwi, zebrali się w domu śp. Mikołaja Warcholaka, gdzie postanowili gremialnie przyłączyć się do Prawosławia". (Iwan Tuz z Wołowca)
Radocyna: "Narzucanie wiernym kultu Jozafata Kuncewicza i zaprzestanie wygłaszania słów: "Utwerdy Boże swjatuju prawosławnuju wiru".
Królowa Ruska: "Podczas pogrzebu staruszka ks. Joana Rusyniaka, kiedy trumnę opuszczono do mogiły, dziekan unicki Artymowycz z Czarnego w nadgrobnym słowie powiedział m.in.: "Pochowaliśmy właśnie ostatnie prawosławie". Ludzie poczuli się bardzo obrażeni, natychmiast po kazaniu począł się szum i rozmowy. Postanowiono napisać prośbę do Metropolii Prawosławnej w Warszawie o przyłączenie nas do Cerkwi Prawosławnej". (Petro Hreniak z Królowej Ruskiej)
Binczarowa: "My zawsze czuliśmy się prawosławnymi i tak uczył nas długoletni nasz proboszcz Teofil Kaczmarczyk, więzień Talerhoffu i wielki patriota. Mówił nam: "Dzieci, nie spoglądajcie na zachód, bo nasza kultura nie łacińska a bizantyjska". (Dymitr Trochanowski z Binczarowej)
Śnietnica: "Poczucie własnego serca oraz nietaktowne zachowania unickiego księdza do parafian. We wsi mieli misję redemptoryści. Starali się zlatynizować naród, proponując różańce, godzinki, a poza tym zachowywali się bardzo brutalnie względem ludności, nazywając ich "sobacze szczeki", "schizmatyckie hadiuki" itp." (Zacharja Stawiski ze Śnietnicy)18 .
"Analizując ruch powrotu do prawosławia na Łemkowszczyźnie - jak pisał wówczas unicki duchowny dr Hawryił Kostelnyk (zastrzelony w 1946r. z powodu konwersji na prawosławie) - obserwujemy, że chociaż budynki parafialne, cerkwie, plebania, pola pozostają własnością unitów, wierni powracają do prawosławia. Dlaczego? Przecież oni na tym tracą, a nie zyskują. Widocznie jest to rewolucja duszy, która pcha ich do wiary ojców. Jaka rewolucja? Z jakich przyczyn ? Powrót do prawosławia na Łemkowszczyźnie rozpoczął się od tego, że wierni pragnęli słowa "prawosławny". To jasno wskazuje na przyczynę religijnej rewolucji między Łemkami. I chociaż brzmi to paradoksalnie, jest to prawdą. Przyczyną tej rewolucji jest napór "łacińskich" elementów na religijną kulturę wschodnią i wierni obawiając się zatracenia swej wiary, rezygnują z jedności z Zachodem"19 .
Wydaje się, że ta wypowiedź najtrafniej wskazuje przyczyny powrotów Łemków do prawosławia. Proces zmiany wyznania wśród Łemków po odzyskaniu niepodległości, a zapoczatkowany w 1926r. w Tylawie, miał więc te same podłoże, co próba powrotu do prawosławia na początku XXw. Jest to ten sam proces, przerwany na kilkanaście lat wybuchem I wojny światowej.
Dla wykonania aktu połączenia zdeklarowanych konwertytów z Kościołem prawosławnym, metropolita Dionizy oddelegował do Tylawy proboszcza parafii lwowskiej Pantelejmona Rudyka, który miał tymczasowo świadczyć posługi duszpasterskie dla neofitów. W niedługim czasie o. Rudyka zastąpił ks. Michaił Iwaśkow20. Władze z formalnym uznaniem parafii prawosławnej w Tylawie tradycyjnie zwlekały, mając zapewne nadzieję, że proces ten ma charakter przejściowy.
Jednak konwersja Tylawy pociągnęła za sobą inne miejscowości. Do prawosławia powracały całe wsie, nieraz z kapłanem greckokatolickim (tak było w Izbach), w innych przypadkach do "schizmy" przystępowali wszyscy wierni z wyjątkiem duchownego, w jeszcze innych część ludności opowiadała się za prawosławiem, część pozostawała przy Cerkwi greckokatolickiej. Szczególną falę powrotów zanotowano w latach 1926-2821. Wskutek rosnącej szybko liczby prawosławnych pojawiła się pilna potrzeba utworzenia sieci parafialnej oraz budowy prawosławnych świątyń i zapewnienia im wyposażenia. Metropolita Dionizy zwraca się z apelem do wszystkich duszpasterzy pochodzących z Galicji, a pracujących na Wołyniu (tych, którzy uciekali na Wołyń przed wojną) i w Ameryce , aby powrócili w rodzinne strony, "do swego narodu stając się lekarzami ich dusz". Na apel odpowiedziało kilku duchownych22 . Prawosławny Konsystorz Warszawski delegując na Łemkowszczyznę duchownych, miał świadomość, ze nie było tam jeszcze formalnie ustanowionych parafii 23. Gwałtowny rozwój prawosławia zmusił metropolitę Dionizego o sukcesywne zabieganie u władz państwowych o uregulowanie stanu prawnego nowopowstających parafii. W jednym z pism Dionizy pisał: "ruch ten (powroty do prawosławia-RD) posiadający charakter całkowicie naturalny i żywiołowy, nie podniecany żadną specjalną agitacją i przybierający coraz szersze rozmiary bezwzględnie wymaga uregulowania i opieki ze strony władz kościelnych"24 .
Dnia 26 października 1927 r. prawosławni mieszkańcy Boguszy i Królowej Ruskiej (pow. grybowski), wystosowali pismo do MWRiOP, prosząc o prawne uznanie parafii prawosławnej w Boguszy wraz z Królową. Ze swej strony Dionizy poinformował ministerstwo o oddelegowaniu do miejscowości objętych prawosławiem kolejnych księży: Spirydona Łazukę do Świerżowej Ruskiej, którego rychło zastąpił ks. Pawło Szwajka 25, Mychajła Hrycaja do Czarnego i Długiego, Mychajła Semeniuka do Desznicy i Ołeksandra Wołoszyńskiego do Wołowca26 .
Hierarchia prawosławna stanęła przed poważnym dylematem. Tak szybki rozwój placówek parafialnych zaskoczył wszystkich. 31 października 1927 r. odbył się synod Kościoła prawosławnego poświęcony jego administracyjnemu rozwojowi w Polsce południowej. W czasie obrad stwierdzono pilną konieczność prawnego unormowania działalności nowych placówek duszpasterskich poprzez nadanie im statusu parafii i uznano, że delegowanym do nich duszpasterzom powinny przysługiwać prawa urzędników stanu cywilnego oraz katechetów. W myśl obowiązujących przepisów synod uchwalił zwrócić się z prośbą do MWRiOP o utworzenie dziewięciu parafii prawosławnych, których wykaz sporządził konsystorz warszawski 27. Synod zaproponował także ks. M. Iwaśkowa na stanowisko dziekana dla projektowanych parafii prawosławnych28.
W niedługim czasie, dnia 17 grudnia 1927 r. odbył się we Lwowie Zjazd Delegatów Gmin powracających do prawosławia, w którym uczestniczyli przedstawiciele duchowieństwa diecezji warszawsko-chełmskiej, księża z kilkunastu miejscowości oraz czołowi działacze świeccy, wśród nich Mychajło Kopczak z Tylawy, Mychajło Homyk, Petro Szafran i inni. Zjazd jednogłośnie uchwalił rezolucje, w których żądano zatwierdzenia projektowanych parafii oraz przekazania na rzecz tychże, majątku należącego do opuszczonych przez wiernych parafii grekokatolickich29 . Z reguły bowiem, z powodu nieuregulowanej sytuacji prawnej parafii prawosławnych, w miejscowościach, w których większość mieszkańców powróciła do prawosławia rozpoczynał się konflikt o własność świątyni i majątku ruchomego (wyposażenia liturgicznego). Panowało powszechne przekonanie, że mienie cerkiewne powinno należeć do wiernych - mimo zmiany przez nich wyznania.
Ostatecznie na Łemkowszczyźnie odwołano się do przepisów konkordatu z roku 1925, w świetle którego świątynia, plebania, grunty, wiejski cmentarz pozostawały własnością Kościoła katolickiego nawet w razie konwersji całej parafii. W wyniku tego po przejściu na prawosławie wierni tracili prawo użytkowania dotychczasowych cerkwi, sprzętów liturgicznych, cmentarzy, zaś kapłan prawosławny nie otrzymywał ani plebanii, ani gruntów należących do Kościoła grekokatolickiego. Konwersja wiernych na prawosławie nie pociągała bowiem za sobą formalnych likwidacji parafii greckokatolickich.
W związku z tym dochodziło do częstych spięć, nawet bójek, a w wielu przypadkach do procesów sądowych. Wierni wychodzili z założenia, że cerkiew i majątek cerkiewny budowane i urządzane przez nich samych i ich przodków powinny stanowić własność parafian30 . Wydaje się, że sygnatariusze rezolucji łudzili się na poparcie władz państwowych w tych konfliktach, trudno bowiem przypuszczać, że osoby piszące petycje nie znały zapisów Konkordatu między Watykanem a Rzeczypospolitą Polską. Kwestia posiadania świątyń, jak się w niedługim czasie okazało, była najtrudniejszą do rozwiązania. Nie mogąc przejąć cerkwi grekokatolickich prawosławni decydowali się budować nowe31 . Tymczasem prośby o pozwolenia na budowę czekały na zgody Starostów w niektórych przypadkach ( np. Uście Ruskie) nawet po kilka lat32 .
Ponadto utrudniano ludności zmianę wyznania na prawosławie, np. starostowie odmawiali stwierdzenia własnoręczności podpisu na deklaracjach o wystąpieniu z wyznania grekokatolickiego, domagali się metryk urodzenia i zbytecznych opłat stemplowych33 . Ale przede wszystkim bardzo niechętnie odnoszono się do sprawy tworzenia nowych parafii. "Nie byłoby wskazane - pisał np. wojewoda lwowski Dunin-Borkowski - utworzenie czy to samoistnych czy to filii parafii prawosławnych, albowiem wyrażenie zgody chociażby na jedną parafie prawosławną na tutejszym terenie spowoduje przejście na prawosławie większości ludności ruskiej Podkarpacia"34 .
Ciężar budowy nowych cerkwi i czasowni spoczywał głównie na miejscowej ludności. Zdarzały się również przypadki pomocy napływającej z innych parafii w Polsce (głównie darowano wyposażenie liturgiczne). Budowy cerkwi finansowo wspomagał sam metropolita Dionizy (np. w Lipnej) 35. Niejednokrotnie korzystano z pomocy finansowej emigrantów osiadłych w Ameryce. Prowadzenie budów w ośrodkach prawosławia nie uznawanych przez państwo było sprzeczne z postanowieniami Tymczasowych przepisów regulujących funkcjonowanie Cerkwi Prawosławnej w Polsce, dlatego też, aby ominąć prawo wierni przekazywali ziemię pod budowę cerkwi, pozostawiając sobie prawo własności nieruchomości gruntowej. Takie postępowanie tłumaczy, dlaczego w księgach gruntowych z tamtego okresu nie spotykamy wpisów własności należących do Cerkwi Prawosławnej w Polsce.
Reakcja rządu na napływające coraz częściej deklaracje o zmianie wyznania była początkowo wstrzemięźliwa. Natomiast sprawozdania starostów i wojewodów przekazywane do ministerstwa zawierały raczej ocenę negatywną. Wynikało z nich, że w wielu gminach działają księża desygnowani przez metropolitę bez porozumienia z władzami państwowymi. Dopiero w 1928r., a więc dwa lata po pierwszych zgłoszenia konwersji, dochodzi do prawnego uznania przez władze państwowe parafii prawosławnych. W wyniku zabiegów metropolity Dionizego pierwsze ośrodki prawosławne zostały zalegalizowane przez MWRiOP w marcu i kwietniu 1928r.36 . Wprawdzie władze nie od razu skłonne były zaakceptować powstanie nowych wspólnot, odpowiadając na kolejne prośby metropolity, ale ostatecznie - uznając trwałość wyznania prawosławnego na Łemkowszczyźnie - utworzyły 6 etatowych filii parafii prawosławnych, z których 5: Czarne, Desznica, Mszana, Radocyna i Tylawa przyporządkowano parafii we Lwowie, a jedną (w Boguszy) - parafii w Piotrkowie37 . Stojący na czele filii kapłan, noszący tytuł rektora filii, miał prawo prowadzenia ksiąg metrykalnych, korespondencji urzędowej z władzami sądowymi, administracyjnymi i wojskowymi. Obok tych parafii etatowych tworzone były jednostki duszpasterskie nie uznawane przez władze państwowe (w 1935r. było ich 18), a duchowni w nich pracujący nie byli traktowani jako osoby urzędowe38.
MWRiOP za prawnie działających duchownych w nowo utworzonych filiach parafii prawosławnych uznało zaledwie dwie osoby: P. Szwajkę w Desznicy i O. Wołoszyńskiego w Czarnem. Stanowiska rektorskie w Radocynie i Boguszy pozostały wakujące. Parafię piotrkowską piastował ks. Andriej Karpowicz, a lwowską sprawował ks. P. Rudyk39 .
Oczywiście powyższa decyzja rządu znacznie odbiegała od projektu metropolii warszawskiej z października 1927 r., ale legalizowała już wyznanie prawosławne na Łemkowszczyźnie. W niedługim czasie, w wyniku pozytywnej opinii starosty krośnieńskiego, który po kilkunastomiesięcznym okresie obserwacji życia religijnego w gminach łemkowskich, uznał "trwały charakter prawosławia" w kilku podległych mu miejscowościach decyzją z dnia 26 kwietnia 1928 r. MWRiOP utworzyło, nie bez pewnych uwarunkowań, dwie kolejne filie lwowskiej parafii w Tylawie i Mszanie. Z utworzeniem filii w Tylawie wiązał się jednak obowiązek "bezzwłocznego" odwołania ks. Iwaśkowa, którego dotychczasowe postępowanie "zagrażało ogólnemu spokojowi i porządkowi społecznemu"40 . Podobne żądania w kierunku metropolity Dionizego pojawiały się częściej. Również księża Dolnickij i Hrycaj zostali zmuszeni do opuszczenia swych placówek41 .
Utworzona w 1928 r. struktura Kościoła prawosławnego na Łemkowszczyźnie, już w chwili jej zatwierdzenia nie obejmowała oczywiście wszystkich miejscowości ogarniętych prawosławiem. Następne lata upływały na kolejnych zabiegach w celu prawnego uznania placówek duszpasterskich w kolejnych miejscowościach.
Prawnie uznane placówki prawosławne, tj. filie parafii prawosławnych, odgrywały rolę ośrodków misyjnych oddziaływujących na powiaty: nowosądecki i sanocki. Począwszy od stycznia 1930 r., ruch prawosławny objął miejscowości w Nowosądeckiem. Ośrodkami misyjnymi były wsie Izby (pow. grybowski) i Milik k/Muszyny. Duchowieństwo prawosławne w celu pozyskania jak największej ilości sympatyków i potencjalnych konwertytów organizowało uroczyste nabożeństwa kościelne, odpusty, itp., gromadzące znaczne ilości wiernych wyznania greckokatolickiego. Kolejne wsie deklarowały zmianę wyznania42 . Pod koniec lat 20. ustanowiono na Łemkowszczyźnie Prawosławną Misję Duchowną z siedzibą w Czarnem pod przewodnictwem księdza Jerzego Pawłyszyna. Zadaniem misji było koordynowanie działań misyjnych księży, z dużym akcentem na prace kulturalno-oświatowe wśród wiernych. Z inicjatywy ks. Pawłyszyna zakładano m.in. Bractwa Prawosławne im. ks. Maksyma Sandowicza43 .
Oczywiście sytuacja na Łemkowszczyźnie nie uszła uwadze greckokatolickim władzom kościelnym w Przemyślu. Kiedy w 1929r. wszyscy mieszkańcy Lipowca powrócili do prawosławia, a cerkiew greckokatolicka stała pusta, reakcja unickich władz kościelnych była natychmiastowa. Organizowane są liczne misje w Lipowcu w celu powrotu wiernych do Cerkwi greckokatolickiej. W 1931r. bp. Kocyłowski na 8-dniowe misje do Lipowca wysyła ksks. Redemptorystów, ale ich działania nie przynoszą zamierzonych rezultatów. Wówczas "rozczarowani księża postanowili wpłynąć na prawosławną młodzież. Rankiem korzystając z nieobecności rodziców, przy pomocy nauczycielki-katoliczki, zabrali ze szkoły do swojej unickiej cerkwi wszystkie prawosławne dzieci i tam siłą nakłaniali ich do spowiedzi, przystąpienia do Eucharystii, i co najważniejsze, zmuszali wszystkich do przysięgi na wieczną wierność katolicyzmowi" - donosił korespondent warszawskiej gazety "Słowo"44. Natomiast podczas wizytacji parafii przez bp. Kocyłowskiego w dniu święta Narodzenia Jana Chrzciciela biskup, podczas kazania miał się wypowiedzieć, że udział w uroczystościach uszanowania Talerhofców "jest przygotowaniem gruntu dla schizmy (czytaj: prawosławia -RD)"45 .
Z początkiem lat 30. proces konwersji znacznie osłabł, a powstałe placówki nieco okrzepły. Pojawiły się we wsiach pierwsze świątynie prawosławne, zwane "czasowniami". Były to z reguły małe kaplice, które miały pełnić funkcje przejściowe do momentu wybudowania większych obiektów. W tym celu wiele parafii z wyprzedzeniem gromadziło odpowiedni materiał budowlany.
W 1931 r. na Łemkowszczyznę przybywa z pierwszą kanoniczną wizytacją46 , pełniący z ramienia Warszawskiego Konsystorza Prawosławnego opiekę nad prawosławnymi w Małopolsce, biskup krzemieniecki Symon. Jego wizytacja, odbyta w dniach 11-23 czerwca, przebiegała pod hasłem "300-lecia religijnego zniewolenia Łemków". Biskup Szymon odwiedził wsie objęte ruchem prawosławnym, poświęcał świątynie i kaplice, wizytował naukę religii, odbywał rozmowy z wiernymi.
Po wizycie bp. Symona starano się również nawiązać kontakty z prawosławnymi na Słowacji. Z błogosławieństwa Metropolty Dionizego w 1932r. zorganizowano pieszą pielgrzymkę z Boguszy do Lucyny na Słowacji na święto Uspienija Bożej Matery47 . Podobne pielgrzymki były organizowane również do Ladomirowej, a nawet do Poczajowa48 .
Rozwinięto także współpracę wśród samego duchowieństwa. Cyklicznie organizowano zebrania dekanalne. Poruszano na nich wiele ważnych dla funkcjonowania prawosławnych parafii spraw. Wymieniano się doświadczeniami i wygłaszano okolicznościowe referaty. Na zjeździe księży prawosławnych z powiatów: jasielskiego, sądeckiego i gorlickiego, odbytym w Radocynie dnia 30 maja 1933 r. podjęto nawet rezolucję zmieniającą dotychczasowy stosunek do wyznawców Kościoła greckokatolickiego. Postanowiono zaniechać dalszej agitacji proprawosławnej w parafiach unickich i ograniczyć się do przyjmowania osób zgłaszających się indywidualnie49 .
Stosunek liczbowy grekokatolików i prawosławnych w kolejnych latach był płynny i przedstawiał się różnie w poszczególnych dekanatach. Prawosławni występowali w dekanatach: dukielskim, gorlickim, grybowskim, krośnieńskim, muszyńskim, rymanowskim, sanockim, przy czym w pierwszych trzech było ich najwięcej, zaś w krośnieńskim i sanockim liczyli kilka osób. W dekanatach bukowskim i dynowskim prawosławnych nie było w ogóle50 .
W 1934r. zawarte zostało porozumienie rządu RP z Watykanem w sprawie utworzenia Administracji Apostolskiej Łemkowszczyzny (AAŁ). Nowo powołana struktura miała zadać ostateczny cios dalszemu rozwojowi prawosławia. Nowa prowincja kościelna została wyłączona spod jurysdykcji greckokatolickiego biskupa przemyskiego Jozafata Kocyłowskiego, któremu zarówno starorusini jak i moskalofile zarzucali usilną ukrainizację Kościoła greckokatolickiego.
Utworzenie AAŁ postawiło nowe wyzwania przed władzami Cerkwi prawosławnej. Zdecydowano się na wzmocnienie pracy kulturalnej wśród wiernych. Duchowni włączali się aktywnie w działalność czytelni im. Kaczkowskiego51 . Szerzono czasopiśmiennictwo. Obok "Słowa", organu metropolii warszawskiej wydawanego w latach 1931-1938, który w znacznej ilości egzemplarzy rozsyłano na adresy księży prawosławnych, a także osób świeckich, w listopadzie 1935 r. ukazał się we Lwowie pierwszy numer rosyjskojęzycznego miesięcznika społeczno-religijnego "Woskriesiennje", poświęconego, co zaznaczono we wstępie - "odrodzeniu prawosławia w Małopolsce, a przede wszystkim na Łemkowszczyźnie"52 .
W latach 30. rozpoczęto uroczyste świętowanie, wydarzeń odwołujących się do martyrologii Łemków z czasów pierwszej wojny światowej, do Thalerhofu, do legendy ks. Maksyma Sandowicza, którego męczeńska śmierć wydawała się być "fundamentem" obecnego wzrastania prawosławia. Dokonywano licznych poświęceń krzyży i pomników talerhowskich, a w Czarnem ustanowiono coroczne obchody ku pamięci ks. Maksyma Sandowicza i ofiar obozu w Thalerhofie53 .
Przywiązanie Łemków do historii, tej bliskiej, jak i tej dalekiej było bardzo mocne. Z niezadowoleniem przyjmowano wprowadzanie w Cerkwi grekokatolickiej kultu Jozafata Kuncewicza. Zdarzały się przypadki profanacji obrazów z jego wizerunkiem. W Szczawniku np. zrywano jego obraz ze ścian cerkwi, co miejscowy kapłan miał skomentować słowami: "św. Jozafata i tak nie lubią na Łemkowszczyźnie"54 . Podobne zdarzenia miały miejsce również w Binczarowej, na środkowej Łemkowszczyźnie, gdzie podczas wizytacji biskupiej wierni otrzymanymi podczas nabożeństwa obrazkami z Jozafatem "wyścielili" przejście z cerkwi do plebanii55 . W niedalekiej natomiast Kamiannej forsowanie kultu Jozafata przez miejscowego kapłana bezpośrednio przyczyniło się do zmiany wyznania i powrotu w całości miejscowej parafii do prawosławia56 .
W miesiąc po powstaniu AAŁ, dnia 6 marca 1934 r. odbył się w Desznicy, przy udziale osiemnastu księży prawosławnych pod przewodnictwem dziekana hieromnicha Filoteusza Narko ze Lwowa, zjazd duchowieństwa, w czasie którego akcentowano potrzebę powołania biskupa-wikariusza dla Łemkowszczyzny. Powyższa propozycja nie zyskała uznania w kręgach państwowych, w związku z czym w połowie maja 1935r. podjęto decyzje o reorganizacji struktury Kościoła prawosławnego w województwach południowo-wschodnich. Cały teren podzielono na dwa dekanaty:
- wschodnio-galicyjski, obejmujący greckokatolicką diecezję przemyską w jej nowym kształcie, pod przewodnictwem archimandryty F. Narko.
- łemkowski, obejmujący terytorium AAŁ, pod przewodnictwem ks. Jurija Pawłyszyna, rektora filii w Czarnem57
Powyższa modyfikacja zamykała etap gwałtownego rozwoju prawosławia na Łemkowszczyźnie i rozpoczynała unormowanie stanu faktycznego.
Liczba wyznawców prawosławia po ustanowieniu AAŁ, według danych katolickich, oscylowała w granicach 18 tys. Osób. Problem liczebności prawosławnych na Łemkowszczyźnie w okresie międzywojennym był niezwykle trudny do zweryfikowania. Pojawiały się na przykład liczby dwukrotnie wyższe58.
Po 1934r. przypadki konwersji na prawosławie nie miały już takiej dynamiki jak wcześniej, niemniej w kilkunastu miejscowościach zachodziły procesy zmiany wyznania z greckokatolickiego na prawosławne59 . Zanotowano jednocześnie, marginalne co prawda, wypadki odwrotne - powroty do wyznania greckokatolickiego60 .
Osobną, niezwykle ważną kwestią związana z ruchem prawosławnym był problem nauczania religii w szkołach. Księża prawosławni często pozbawieni zostali stanowisk katechetów etatowych. Nielicznym udało się uzyskać pisemne zezwolenia kuratorium szkolnego w Krakowie na nauczanie religii61 .
Księża prawosławni, mimo wielu trudności, starali się jednak gorliwie wypełniać swoje obowiązki. Zachowana literatura źródłowa podkreśla ich poświęcenie mimo trudnych warunków bytowych w służbie prawosławiu w swoich parafiach 62.
Należy dodać, że nawet legalnie ustanowione placówki prawosławne nie posiadały gruntów ornych, pastwisk czy lasów, które przynosiły znaczne dochody w przypadku parafii greckokatolickich.
Pod koniec lat trzydziestych ostatecznie misja prawosławna w Galicji została zahamowana. Miały w tym udział również władze państwowe, które pod koniec okresu międzywojennego swoimi decyzjami ingerowały m.in. w sprawy kadrowe prawosławia, wymuszając obsadę np. parafii prawosławnej we Lwowie duchownym wojskowym, całkowicie podległym władzom rządowym63 .
Trudno dziś jednoznacznie ocenić świadomość religijną ówczesnej ludności łemkowskiej. Wydaje się, że była ona mocno spleciona z kształtującą się równolegle świadomością polityczną. Od schyłku XIX w. rywalizacja ukraińsko - rusofilska coraz intensywniej przenikała na Łemkowszczyznę.
W okresie międzywojennym wyznanie prawosławne, w odróżnieniu od okresu z lat 1911-1915, zdobyło trwałą pozycję na Łemkowszczyźnie. Podstawą jego rozwoju, podobnie jak w okresie poprzedzającym pierwszą wojnę światową, były nasilające się tendencje latynizatorskie w cerkwi grekokatolickiej, silny konserwatyzm oraz tradycje staroruskie. Masowe w latach 1926-1932 konwersje na prawosławie odzwierciedlały próby poszukiwania tożsamości religijnej Łemków, możliwie najbardziej bliskiej ich tradycji lokalnej. Dużą rolę odgrywało przywiązanie do ustalonego przez wieki porządku nabożeństwa. Konwersje na prawosławie pobudzała również pamięć o martyrologii lat 1914-1917.
Ks. Roman Dubec
Autor tekstu, jest proboszczem parafii prawosławnej w Gorlicach.
Zachęcam do komentowania tekstu bądź bezpośredniego kontaktu z jego autorem.
1. Patrz: J. Moklak, Łemkowszczyzna w Drugiej Rzeczpospolitej. Zagadnienia polityczne i wyznaniowe, Kraków 1997r.
2. Павлишин, Митрополит Діонисій івідродженняПравославної
Церкви в
Галичині, [w:] Его
Блаженству,
Блаженнйшему
Діонисію, Митрополиту
Варшавському
и
Волинському
и всея
Польши,
Священно-Архимандриту
Почаево-Успенскія
Лаври въ день
Его ювилеевъ:
Двадйатилhтняго
епископскаго
(1913-1933) и десятилhтняго
митрополичьяго
(1923-1933),
Варшава 1933,s. 28
3. M. Papierzyńska-Turek, Organizacja Kościoła Prawosławnego w latach 1918-1939, [w:] Kościół Prawosławny w Polsce dawniej i dziś, Warszawa 1993r., s. 60
4. J. Moklak, Kształtowanie się struktury Kościoła Prawosławnego na Łemkowszczyźnie w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Magury '97, Warszawa 1997, s. 14
5. Ibidem, s. 14. Proboszczem mianowano ks. Szymona Fedoreńko.
6. Archiwum Akt Nowych (AAN), MWRiOP, sygn. 1217, s. 332
7. Ustanowieniu parafii prawosławnej w Przemyślu sprzeciwił się m.in. ks. biskup Józef Sebastian Pelczar, ordynariusz rzymskokatolickiej diecezji przemyskiej. Patrz: Ibidem
8. AAN, MSW, sygn. 1038, "Wiadomości Ukraińskie", s. 56. Podaję za: Jarosław Moklak , Kształtowanie się struktury ..., op.cit., s. 15; W. Mysłek, Przedmurze, Warszawa 1987, s. 149
9. Ks. B. Kumor, Historia Kościoła, cz. 7, KUL, Lublin 1991, s. 407
10. Por.: В.
Кудрик, Маловідоме
з історії
Греко-Католицької
Церкви, т. III, Вінніпеґ, 1955; Idem, Маловідоме
з історії
Греко-Католицької
Церкви, т.IV, Вінніпеґ, 1956; Р.
Гамчикевич, В
імя правди!
Св.
Конгрегації
для Східньої
Церкви і Преосв.
Владиці
Йосафатові
Коциловському
до відома. (Posiadany
egzemplarz bez daty i miejsca wydania - RD)
11. St. Stępień, Życie religijne społeczności ukraińskiej w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, t.1,Przemyśl 1990, s. 21
12. І.
Поланскій Перебіг
спору о слово
"православний"
в Тилаві та
єго вислід:
Вибух
релігійного
роздору на
Лемківщині, [w:]
Вісті
Апостольскої
Адміністрації
Лемківщини 1936 nr
10, s. 148
13. AAN, MWRiOP, sygn. 1043, s. 3
14. Причини
успішного
поширеня Св.
Православія
на галицких
землях, [w:] Лемковский
Православний
Календар
"Слово" на 1932р.,Варшава
1932, s. 55
15. Ibidem, s.55-57; Podobne przyczyny wskazywał również Ilustrowany Kurier Codzienny. W jednym z numerów opisane jest wydarzenie jakie miało miejsce podczas obchodów święta Chrztu Pańskiego w Przemyślu i miało być wyrazem sprzeciwu społeczeństwa do polityki ówczesnej hierarchii unickiej. Zgodnie z relacją wierni demonstracyjnie opuścili duchownych grekokatolickich i zgromadzili się wokół prawosławnego duchownego, co doprowadziło, że biskup i księża uniccy święcili wodę praktycznie bez udziału ludzi. Patrz: Ilustrowany Kurier Codzienny z 1 kwietnia 1928r.
16. "Oriens", Kraków l.02.l933 r. S.. 30-31
17. "Ilustrowany Kurjer Codzienny" z 3 01.04.1928r.
18. Причини ..., op.cit., s.58-59; А.А.Д., 70-ліття
повернення
Святого
Православія
на лемківщину, [w:]
Церковний
Календар 1996, s. 214-216
19. M. Bendza, Ks. Maksym Sandowicz -życie i działalność, [w:] Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, Nr 3-4/1978, s. 115-116
20. J.Moklak , Kształtowanie się struktury ..., op.cit., s. 17-18
21. A. Krochmal, Stosunki między grekokatolikami i prawosławnymi na Łemkowszczyźnie w latach 1926-1939, [w:] Łemkowie w historii i kulturze karpat, cz.1, Rzeszów 1992, s. 289
22. Павлишин, op.cit.,
s. 29
23. Archiwum Państwowe w Krakowie, (APK), UWKr. Sygn. 327, Tygodniowe sprawozdanie informacyjne 23-30 sierpień 1928, s.15
24. AAN, MWRiOP, sygn. 1043, s.37
25. Ks. Paweł Szwajka pod koniec lat 30. opuścił Łemkowszczyznę i przeniósł się na Chełmszczyznę, gdzie objął parafię Grabowiec k/ Hrubieszowa. W 1943r. został razem z małżonką zamordowany. W 2003r. decyzją Soboru Biskupów P.A.K.P. zostaje zaliczony do grona świętych męczenników. Uroczystości kanonizacyjne odbyły się 7-8 czerwca 2003r. w Chełmie.
26. J. Moklak , Kształtowanie się struktury ..., op.cit., s. 18
27. W projekcie wymieniono następujące parafie: 1) Tylawa z Trzcianą (ks. M. Iwaśkow); 2) Mszana ze Smerecznem (ks. K. Szeremeta); 3) Polany (wakans); 4) Królowa Ruska z Boguszą (ks. M. Dolnyćkyj); 5) Czarne z Nieznajową i Lipną (ks. M. Hrycaj); 6) Wołowiec z Jasionką, Banicą i Krzywą (wakans); 7) Radocyna z Długiem (wakans); 8) Świątkowa Wielka ze Świątkową Małą i Świerżową Ruską (ks. P. Szwajko); 9) Desznica z Jaworzem i Hałbowem (wakans). Projekt podpisali ksks. A. Rudlewskij i J. Kowalewskij oraz sekretarz kurii metropolitalnej ks. E. Sakowicz. AAN, MWRiOP, sygn. 1043. s. 63-65.
28. Ibidem, s. 64
29. Ibidem, s.68
30. Takie stanowisko, jeżeli chodzi o majątek ruchomy, poparł Sąd Apelacyjny w Krakowie swoim wyrokiem z dnia 29 listopada 1933r. Por.: Grabież cudzego, czy "grabież" swojego ?, [w:] Antyfon nr 1(21)/2002, s.31-33.
31. Pierwsze powstały już w 1927 r. w Trzcianie. Mszanie, Desznicy i Grabiu. W następnym roku wybudowano cerkiewki w Desznicy, Swiątkowej Wielkiej i Wilszni. Najwięcej cerkwi i czasowni - aż jedenaście - wybudowano w 1929 r. (Bartne, Bogusza, Czarne, Długie, Hyrowa, Kotań, Królowa Ruska, Nieznajowa, Świerżowa Ruska, Wołowiec). W 1930 - siedem (Banica k/Izb, Czyrna, Izby, Jaszkowa, Kamianna, Piorunka, Śnietnica). W ciągu następnych lat wybudowano kilkanaście (np. Bieliczna, Binczarowa, Florynka, Polany, Wyszowatka, Kamianna, Wawrzka). Ogólna ich liczba wyniosła ponad 30. Por. AAN, MWRiOP, sygn. 983, Statystyka prawosławia w Małopolsce 1929-1931;
32. A. Krochmal, Stosunki ..., op.cit., s. 292
33. M. Papierzyńska-Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Warszawa 1989, s.322
34. AAN, MWRiOP, sygn. 1007, s. 172. Pismo wojewody do MWRiOP
35. "Słowo" nr 21(232) z 15 marca 1934r.; "Słowo" nr 23 (234) z 22 marca 1934
36. J. Moklak, Łemkowszczyzna..., op.cit., s. 90
37. AAN, MWRiOP, sygn. 1049, Wykazy parafii i filii etatowych i nieetatowych oraz etatów duchowieństwa według diecezji, s. 15, 162, 177.
38. A. Krochmal, Stosunki ..., op.cit., s. 292
39. J. Moklak , Kształtowanie ..., op.cit, s. 20
40. Ibidem, s. 21, przypis 40
41. Ibidem, przypis 42.; Pismo Ministra WRiOP z dnia 11.06.1928r. do Metropolity Dionizego- ksero w zbiorach autora.
42. Akty powrotu do prawosławia w tym czasie zanotowano m.in. w Lipowcu, Andrzejówce.
43. J. Moklak, Łemkowszczyzna ..., op.cit., s. 98
44. "Słowo" 1932r., nr 1, s. 2
45. "Słowo" 1932 nr 43 s. 3
46. Następne wizytacje miały miejsce w 1934 i 1938 r. A. Барна, Кроніка-Летопис
жытя
релігійно-громадянского
парафіі села
Чорне на
Лемковині 1770-1970,
Лігниця 1997, s. 37,83
47. "Słowo" Nr 39/1932
48. Ks. R. Dubec, Pokrowytelka Łemkiw, [w:] Antyfon nr3(15)/2000, s. 24-26; А.А.Д., Спогади
про першу
прощу, [w:]
Церковний
Календар 2001,
Сянік 2000, s. 140-141; "Słowo" Nr 23/1934
49. J Moklak , Kształtowanie się struktury ..., op.cit, s. 14
50. Ibidem; A. Krochmal, Stosunki ..., op.cit., s. 29
51. Por.: J. Moklak, Łemkowszczyzna ..., op.cit., s.80-101
52. J. Moklak , Kształtowanie się struktury ..., op.cit., s. 25
53. Por.: A. Барна, op. cit., s. 36
54. Krochmal, Specyfika stosunków wyznaniowych na Łemkowszczyźnie w XXw, [w:] Łemkowie i łemkoznawstwo w Polsce, prace Komisji Wschodnioeuropejskiej PAU, t. 5, Kraków 1997, s. 138
55. П. Дяк, Атрибути
тривання (до 10
ліття
Перемисько-Новосанчівської
Єпархії), [w:] Церковний
Календар 1994,
Сянік 1993, s.200
56. W 1932r. Michał Żuk - starosta cerkiewny w Kamiannej- pisał do gazety "Słowo" : "Zaledwie trzy lata minęło, jak mieszkańcy naszej wsi obrazili się z powodu powieszenia w naszej cerkwi obrazu Jozafata Kuncewicza, prześladowcy prawosławnego narodu. Sumienie nasze nie pozwoliło nam na to i postanowiliśmy powrócić do wiary swoich przodków, Wiary Prawosławnej". "Słowo" 5/1932, s. 4.
57. J. Moklak , Kształtowanie się struktury ..., op.cit., s. 25-26
58. por.: И.
Теодорович, Лемковская
Русь [w:] Научно-Литературный
Сборникъ
Галицко-Русской
Матицы, т. VIII, Львов 1934, s. 16
59. Do prawosławia powróciły np. miejscowości: Uście Ruskie, Skwirtne, Kwiatoń.
60. J. Moklak , Kształtowanie się struktury...,op.cit., s. 26, przypis 68. Źródła grekokatolickie donosiły, że w 1936r. do unii miała powrócić parafia w Śnietnicy, dekanatu grybowskiego, licząca 564 osoby oraz 36 osób z innych wsi. Takie same deklaracje mieli złożyć dwaj duchowni - E. Ochnycz i T. Minczakewycz (A. Krochmal, Specyfika ..., op.cit., s. 138). Danych tych nie potwierdzają jednak źródła prawosławne.
61. Б.
Лемківський, Правнодержавне
становище
православія
на
Лемківщині, [w:]
Нова
Зоря, Львів 1934,
nr z 13 września.
62. J. Moklak , Kształtowanie się struktury..., op.cit., s. 32
63. W. Mysłek, op.cit., s. 148
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
 |
9118
| Suelen Alves (Suelen_anuncio180@uol.com.br) - 2018-06-18 10:07:34 | | Que tal aumentar o trafego e visitas de seu site www.beskid-niski.pl ???
Quanto maior o trafego maiores as possibilidades de venda. Tenha seu proprio software gerador de trafego com valor promocional R$39,90, e tenha visitas sempre que precisar. O Software também gera visualizacoes nos seus videos, e os resultados podem ser auferidos pelo Google Analytcs.
https://www.geradordetrafego.com.br
Boas Vendas!
Suelen | | | | Giovanna Alves (Giovanna_contato581@yahoo.com) - 2018-05-22 03:04:28 | | Beskid-niski, precisa de contatos de WhatsApp da sua cidade e regiao para divulgar seu negocio? Vendo dez mil contatos de WhatsApp por apenas R$49,90.
https://www.whatscontacts.com
Giovanna. | | | | Cclighzs (sbzg66sgrp5@mail.ru) - 2018-05-05 22:03:44 | | On Tuesday, the New York Yankees played their home opener after it was postponed on Monday for snow.Two of his three hits during the spring were doubles, which is a positive to bring from his Spring Training.Ulis can move the ball around very well, and he sees the court with the best of them.
balenciaga made in
balenciaga bottes femme beige
With the Nittany Lions holding onto a seven-point lead, the defense caused a sack and fumble, leading to another non-offensive score.They have finished 20th or lower in points per game in three of the last five seasons, though last s.
He added 5 assists, 5 rebounds, 6 steals, and a block to his box score entry.
| | | | CurtisMow (ewdn48797@catch@rng.marvsz.com) - 2017-03-01 09:53:37 | | erokdal
http://www.batalladefloreslaredo.es/oakley-black-iridium-078
http://www.cuadros-famosos.es/210-chaquetas-polo-ralph-lauren-mercadolibre.html
http://www.elregalofriki.es/ray-ban-justin-azul-443.php
http://www.felipealonso.es/299-vans-nuevos.html
http://www.lubpsico.es/adidas-originals-zapatillas-2015-918.html
Adidas Nmd Guadalajara
Camisas Para Hombre Polo Ralph Lauren
Rebajas Nike Air Force One
Nike Free Flyknit Mujer Precio
Zx Flux Blancas
| | | | Eugeneger (tuxg60148@gmail.com) - 2016-12-07 07:35:45 | | slzkoji
http://www.kiosk-am-lechfall.de/420-nike-dunkelrot.html
http://www.cigarrilloselectronicosmadrid.es/636-nike-air-max-90-precio-chile.html
http://www.fairmate.it/629-new-balance-574-uomo-saldi.aspx
http://www.herdephotos.fr/806-adidas-sl-72-histoire.html
http://www.astro-lichtblicke.de/nike-presto-safari-400.php
Zapatos Adidas De Mujer Deportivos
Air Huarache Nike Black
Air Max Ld Zero
Stefan Janoski Max Rebajas
Nike Sb Supreme
| | | | Thomasvex (lyyy8833@gmail.com) - 2016-12-04 17:19:16 | | fmepios
http://www.cigarrilloselectronicosmadrid.es/700-air-max-de-mujeres.html
http://www.trioboomerang.nl/nike-huarache-zwart-marktplaats-741.htm
http://www.womenambassadors.it/scarpe-air-max-scontate-219.php
http://www.kiosk-am-lechfall.de/639-nike-huarache-auf-rechnung-bestellen.html
http://www.womenambassadors.it/air-max-scarpe-di-sconto-916.php
Nike Air Max Zero
Air Max 2015
Nike Huarache
ă¨ă˘ăăŹăąă ăăŠă¤ăăă
Yeezy Schoenen Footlocker
| | | | oizawiqo (uzezeryiy@qwkcmail.com) - 2016-10-16 21:02:31 | | http://buy-pillsviagra.org/ - buy-pillsviagra.org.ankor priceslevitra-generic.com.ankor http://onlinewithoutprescriptionpropecia.net/ | | | | Weldon (jessea10@yahoo.com) - 2016-10-12 04:24:14 | | It's serious depo medrol cortisone shot Zimmerman, a former neighborhood watch volunteer, faces up to life in prison if convicted of second-degree murder, although either side can request that the jury also consider the lesser offense of manslaughter, with a maximum penalty of 30 years.
where can i buy clomid drug U.S. government officials have indicated the agreement might not eliminate all tariffs among the 12 countries, consisting of the United States, Japan, Canada, Mexico, Australia, New Zealand, Peru, Chile, Vietnam, Malaysia, Singapore and Brunei.
ball refill price âśAs expected, with the recent dry hot weather, there is an increased risk for West Nile virus infection throughout suburban Cook County,â said Terry Mason, CCDPH chief operating officer, in a statement.Â
where to buy metronidazole 500mg There\\\'s a distinct feeling of deja vu in listening to the HSE\\\'s assurances on putting things right after the Savita Halappanavar scandal. At some stage, some accountability must be apportioned for the events that occurred in University Hospital Galway
tritace recepta Langley Research Center (LaRC) was the early leader in NASA space station studies. A pioneering player in station work at the Hampton, Virginia-based laboratory was engineer Rene Berglund. He often designed stations that took advantage of existing or planned space hardware. In 1960, for example, Berglund designed a one-man space station comprising a metal-walled core, an inflatable fabric torus, a dish-shaped solar array, and a Mercury capsule at one end. At the time, Project Mercury had only recently begun flight testing.
precio famciclovir 750 In the period before universal airport security checks, it was easy to bring a gun or homemade bomb onto a plane. Airlines usually gave in to all demands, hoping to get the passengers and planes back safely.
terramycine damla fiyat A newcomer to Austrian politics is Team Stronach, the brainchild of Austrian-Canadian car-parts billionaire Frank Stronach, 81. Its strongly free-market programme includes demands for a flat tax and the abolition of the euro.
precio del vermox plus adulto Data next week include Chicago PMI and the Dallas Fed Manufacturing Survey, due on Monday. The Institute for Supply Management manufacturing and construction spending reports are due on Tuesday, followed by the ADP private-sector employment report on Wednesday. Weekly jobless benefits claims data will be released on Thursday.
| | | | Stanton (carmine1z@aol.com) - 2016-10-12 04:24:11 | | I'm sorry, he's generic duloxetine cost The series sweep was a nadir for the Nationals, who have lost all semblance of the “Natitude” that produced the best record in the majors a year ago. After losing close games Friday and Saturday because of a collapse in clutch hitting — 2 for 21 with runners in scoring position — the Nationals on Sunday looked like a once-promising TV series that has finally jumped the shark.
isotretinoin generic products Lisa Mehosâ lawyer, Emily Jane Goodman, told Manhattan Supreme Court Justice Lori Sattler her decision to allow the evidence about her clientâs procedure â which happened after her split from banking big John Mehos â was âśscandalous and outrageous.â
600 mg ibuprofen for 12 year old Delving into this compendium of material rarely or never published before, you sometimes have to stop and remind yourself that you’re not literally leafing through one of Jarman’s own books – many of their double pages occupy a double page, with concise printed marginalia to put them in context. We get to see all the juxtapositions and gatherings of ephemera that sharpened his thought processes. Below a printed synopsis of his punk-era mission statement/“fantasy documentary” Jubilee (1977), for instance, is a photo of Jarman on Jubilee Street in east London with the artist Luciana Martinez, who appeared in many of his earlier Super 8 films and helped cast many of the characters in this, his second feature. On the facing page there’s a vivid splash of magenta: a feather, fallen from the boa worn by actress-model Jordan (Pamela Rooke, not Katie Price) during the shoot.
comprar cytotec costa rica "It's big. He has one of the biggest chemical weapons programs in the region and even in the world," said Dieter Rothbacher, a former U.N. weapons inspector in Iraq who trained members of the team that just returned from Syria.
naproxen ma bez recepty "It is like buying a home at foreclosure: you know you'rebuying at a bargain basement price, but there may be risks,"said Jeffrey Manns, an associate professor at George WashingtonUniversity Law School. "There is no such thing as a free lunch."
aldactone 100mg price in pakistan The family was deeply religious and soon grew to include three adopted boys from Vietnam. While Eric's career, as a property manager in his father's booming real estate business, was taking off, he confided to his friend David Vandervoort that he was in over his head.
veltam .4 mg tablet The International Astronomical Union, the organization responsible for naming celestial objects, has approved “Kerberos” and “Styx” as the new monikers for two of Pluto’s moons that were previously called P4 and P5 respectively, but fans of TV’s “Star Trek” might not be too happy about the new names.
augmentin vasarlas The H7N9 avian flu strain that emerged in China earlier this year has subsided for now, but it would be a mistake to be reassured by this apparent lull in infections. The virus has several highly unusual traits that paint ...
singulair 4 mg 28 comprimidos masticables Despite the meaning attached to the next Brooklyn game at TD Bank Garden, it's very possible Garnett and Pierce don't travel to Boston until the regular season â when the Celtics are certain to put together a tribute. At last year's preseason game in Boston, then-coach Avery Johnson rested his entire starting lineup.
| | | | Linwood (johnathanu16@usa.net) - 2016-10-12 04:24:09 | | I'm in my first year at university olanzapine for anxiety and depression
"From what I found out, this is the same judge who scored the fight for Timothy Bradley over Manny Pacquiao. The Nevada State Athletic Commission is the best commission in the world, and if they feel it is right for the lady to judge, then that is fine by me. Things happen."
cymbalta 60mg hard gastro-resistant capsules duloxetine Investors initially appeared unimpressed with the $930million purchase of Climate Corp and instead eyed Monsanto's2014 profit forecast and a drop in gross profit in its key cornand soybean seed business in the latest quarter. Monsanto shareswere down 1.4 percent to $103.58 in mid-morning trading.
naproxen bestellen zonder recept So, who catches the ball now? Danny Amendola, a poor manâs Welker who never stays healthy; Julian Edelman, an even poorer manâs Welker; and ex-Giants tight end Jake Ballard, scooped up last June when the Giants tried to sneak him through waivers onto the PUP list after he tore his ACL in the Super Bowl victory over New England. It seemed petty at the time that Belichick took a guy who was not going to be able to play in 2012, but now it may pay off.
amlodipine telmisartan side effects In this handout photo provided by The International Mammoth Committee in Russia on Friday Oct. 5, 2012, the carcass of a 16-year-old mammoth that was possibly killed by humans tens of thousands of years ago and was excavated on the North Siberian Taimyr peninsula in late Sept. 28, 2012. (AP Photo/Sergei Gorbunov, International Mammoth Committee in Russia, HO)
amlodipine besylate 10 mg
It is one of two dominant Canadian bakers, along with foodproducer George Weston Ltd, parent of the Loblaw Cos Ltd grocery chain. To find a strategic buyer, Maple Leafwould likely have to go outside Canada to avoid competitionconcerns, McCain said, but he also noted possible interest fromprivate equity buyers in Canada and elsewhere.
fluticasone propionate nasal spray usp 50 mg Myanmar's president on Saturday lifted a state of emergency in the central part of the country put in place after Buddhist-led mobs went on a rampage, killing dozens of Muslims and burning down their shops and homes. Many of the victims were teachers and teenage students from an Islamic school.
| | | | Thurman (allanm53@lycos.com) - 2016-10-12 04:24:08 | | Recorded Delivery precio corega pegamento Growth was driven by a 13 percent rise in sales at stores open over a year, with double-digit growth in the Asia Pacific and Europe, Middle East, India and Africa (EMEIA) divisions and high-single digit growth in the Americas. Outerwear and large leather goods categories performed particularly well.
online fomdi Faced with this kind of antipathy, even the most talented architects may not get their designs approved by a beady-eyed planning department. Which isn't to say that these officials are all deliberately obstructive, but the rules are expected to be strictly enforced.
finasteride online prescription The paper said it was not immediately known why the animals beached themselves, but biologists were examining whether the pod leader might have been ill. Another hypothesis is that the dolphins were pursuing a school of fish and were trapped on Upanema's high sand banks.
price of ciprofloxacin He has so far declined to discuss his future plans in public but President Barack Obama last month reinforced speculation that Bernanke was ready to return to private life by noting he had "already stayed a lot longer than he wanted."
nexium regular dose Golden Dawn rose from being a fringe party to win 18 parliamentary seats in a June 2012 election. But support fell by 2.5 percentage points to 5.8 percent after the stabbing and most Greeks believe it threatens democracy, a poll showed on Monday.
lamotrigine stopping side effects "The new government's domestic policy agenda should bring amodest shift to the left with stricter labour market regulationand a minimum wage," Barclays economist Thomas Harjes wrote in aresearch note this week.
what is motrin pm used for âśThe nurse puts my head to the side and does the little drops in my ear. When she puts the drops in my ear, it started to drown the insect that was living in there,â she confessed. âśSo it climbed out of my ear.â
lasix diuretics side effects In addition to using the funds to invest in its business,Sharp faces a shortfall in its corporate pension plan, part ofwhich it may need to cover in the near term. Total unfundedliabilities were 120 billion yen at the end of March, Sharp hassaid.
| | | | Alonso (tannerbvb@usa.net) - 2016-10-12 04:24:06 | | There's a three month trial period rogaine farmacias costa rica "You've got to shape a lot of shots at Oak Hill. The par-threes are strong holes, and you're going to have to hit some good iron shots. You've got some (birdie) chances out there but then again you've got a tough finish."
what is estrace cream made from The case has implications for many companies that paid taxeson severance to workers laid off in the 2007-2009 recession.Many corporations have claimed refunds that could be paid ifQuality Stores prevails, tax lawyers said on Tuesday.
flonase otc target "The position of Air France-KLM is 50:50 at this stage," thesource said. "The business plan presented last week was notsuitable, the conditions were not fulfilled, particularly interms of debt restructuring."
costo de arcoxia 90 mg Income tax is currently capped at 30 percent but the reformwould levy a top rate of income tax of 32 percent on peopleearning over 500,000 pesos ($37,900) a year. The proposed reformalso intends to charge a 10 percent rate on capital gains anddividends on the stock market.
prezzo medrol vet Insurance regulation is usually at the state level. ButStephen Brobeck, executive director at the CFA, suggested it isnot a big enough concern for state officials and said he hoped attention from consumer advocacy groups would change that.
| | | | Israel (milan6k@yahoo.com) - 2016-10-12 04:24:05 | | What do you do? abilify 5mg street price
Everybody in the company, from the âśtea boyâ ubiquitous in Indian companies on up, gets the equivalent of 10 percent of his salary to invest in something he thinks will help the business, no questions asked. And because even a company of equals needs business cards, employees get to write their own job descriptions, such as âśI have both the dream and the means to make it come true! Marketing with a twist of lime is what I do.â
voltaren gel uses shoulder pain Wilson seemed to settle down, too, after his Twitter outburst, later tweeting, âśS/O to all our supporters and big blue nation lets go get these wins the fans deserve every win we get #wegonegetitâ
tamsulosin hydrochloride used for Prior to this time, the U.S. regularly experienced major financial crises every five to 10 years. It is worth noting that the only financial crisis we have had since the New Deal occurred following a period in which private non-guaranteed finance – the so-called "private-label" securitization of mortgages developed by Wall Street as an alternative to Fannie Mae and Freddie Mac – grew dramatically, briefly supplanting Fannie and Freddie as the largest source of mortgage finance in the United States. In other words, it is only when government support of mortgage finance has been non-existent or displaced that we have experienced financial turmoil.
discount rogaine extra strength The film opens with Jasmine traveling to San Francisco after the arrest of her husband for financial fraud and the confiscation of their assets. She is a babbling mess with no place to go except the humble home of her working-class sister Ginger, played by British actress Sally Hawkins.
nolvadex receptfritt The Roundup Ready alfalfa seed was initially approved byregulators in 2005, but a lawsuit by the Center for Food Safetyled to a federal court injunction keeping it off the market from2007 to 2011, when the USDA granted final regulatory approval.
cymbalta 30 mg precio Despite the growing optimism, Which? revealed that many households are still feeling the squeeze, with the top consumer worries fuel (81 per cent), energy prices (79 per cent) and food prices (73 per cent).
onde comprar ddavp spray Merrill Lynch International ("BofA Merrill Lynch"), a subsidiary of Bank of America Corporation, is acting exclusively for Schneider Electric in connection with the possible offer for Invensys and will not be responsible to anyone other than Schneider Electric for providing the protections afforded to its clients nor for providing advice in connection with the possible offer for Invensys or any matter referred to herein.
| | | | Williams (mohamed5e@lycos.com) - 2016-10-12 04:24:03 | | I saw your advert in the paper adderall and lexapro combination The new iPad mini with Retina display does cost $110 more than the original iPad mini previously did. However, that original is still on sale for $20 less than it used to cost. It is standard for Apple to increase the price of new products and keep the old ones on sale at a reduced price.
orlistat 120 mg rezeptfrei kaufen Defenseman John Moore and captain Ryan Callahan scored less than two minutes apart in a dominant second period and Henrik Lundqvist shut out the Capitals in a 2-0 win at the Verizon Center, which became an oasis for the road-weary Blueshirts (2-4-0) following five mostly-forgettable games out West.
buy clonidine Itâs classic luxury â and a bit of a change for Eklund and Gomes, who established themselves selling out multimillion dollar downtown developments by giving them a bit of uptown grace. Now, they want to modernize the historic apartments at the Anthorp so they donât seem stuffy and uptight, Gomes says.
tretinoin cream .025 online This is a type of cookie which is collected by Adobe Flash media player (it is also called a Local Shared Object) - a piece of software you may already have on your electronic device to help you watch online videos and listen to podcasts.
quetiapine 25 mg oral tablet
His good friend Ron Wolf was here. So was former Cardinals manager Tony La Russa, a buddy of his. Romo, Jason Witten and DeMarcus Ware, who played for Parcells in Dallas, were there to honor him as well as former Cowboy Larry Allen, who was part of the Hall of Fame class.
norethindrone acetate tablets uses The SEC filing was to have been made public on Wednesday,but the release was delayed by a glitch in the regulator'sfiling system. An assistant to Buffett said Berkshire submittedthe filing prior to Wednesday's deadline.
| | | | Dennis (newtone34@gmail.com) - 2016-10-12 04:24:01 | | We're at university together buy hydroxyzine australia
The Iranian regime may be producing weapons-grade plutonium for nuclear bombs by next summer. The regime plans to use enriched uranium rods to generate 40 megawatts of power at a new heavy water reactor near the north-western city of Arak.See WSJ article: http://online.wsj.com/article/SB10001424127887323997004578644140963633244.html
doxycycline 100mg tablet for dogs Protests erupted across China a year ago after Japannationalized some of the disputed islets - known as Diaoyu inChina and Senkaku in Japan - by buying them from a privateowner. As passions ran high, thousands of Japanese brand carswere vandalized, and dealerships were attacked by mobs inQingdao, a major city in Shandong, among other cities.
ist ramipril rezeptpflichtig Immediately following the world-altering attacks in 2001, Delta Force's B Squadron was sent to Afghanistan to hunt key members of al Qaeda. It was relieved by A Squadron, who took part in the near-miss of bin Laden at Tora Bora in December of that year. However, before the unit's C Squadron got a turn, General Dell Daily, then commander of JSOC, sent a squadron from SEAL Team Six to represent JSOC on the ground in Afghanistan.
lariam zonder recept The seventeenth day I remember opening this tin of peaches and saying to Rob "This is it, this is my last bit of breakfast I've got" so yeah it was a big relief when the boat eventually did come.
cost amoxicillin China also plans to establish a Shanghai Free Trade Zonepilot program and permit foreign firms to compete in certainservices sectors, including e-commerce, the official said,speaking on condition of anonymity.
can you use permethrin cream 5 for lice Some investor advocates complain advertising will luresmall investors into risky bets and complain the rule didnâtinclude any protections. State securities regulators say privateoffers were the most common product leading to enforcementactions in 2011.
xenesis t ingredients Looks like foreigners are already getting the benefits. Pity the AMA must deny those in America leading edge drugs. And harm our companies while doing so. If you need a hip replacement go offshore and get a hip resurfacing instead! There are a lot of new and exciting life saving technologies available overseas. Your doctor cannot tell you of course. If he did, you could sue him.
meloxicam tablets bp monograph
J.C. Penney Co Inc rose 4.2 percent to $8.03 afterthe struggling retailer reported a smaller decline in same-storesales for September compared with August and said it was seeingpositive signs in many areas of its business. (Editing by Nick Zieminski)
what is the max dose of methotrexate Obama surrounded himself in the White House Rose Garden witha group of people who have successfully navigated the system. Ina speech, Obama said: "Nobody's madder than me about the factthat the website isn't working as well as it should, which meansit's going to get fixed."
| | | | Rayford (marceloj86@usa.net) - 2016-10-12 04:23:59 | | US dollars alternate tylenol and ibuprofen in adults for pain John Legend was just one of a host of stars swamping the runways at New York Fashion Week as it entered into its last few days. He enjoyed the view beside his fianc??e Chrissy Teigen, but played down the idea that he was obsessed with fashion: “I’m into it enough. I think I have pretty good taste. I don’t obsess over it, but I care how I look, and I care how Chrissy looks, too. She has great style.”
advil ibuprofeno para que sirve Crude oil futures on both sides of the Atlantic pared lossesafter a sharp drop in earlier trade, following a report that akey pipeline delivering crude oil from Cushing, Oklahoma, hadresumed shipping after an earlier outage.
patient education for trazodone However, an initial public offering would be difficult topull off this year, given that Elior's fiscal year ends inSeptember, and could also be complicated by aweaker-than-expected summer sales season.
blopress plus precio EU Foreign Policy Chief Catherine Ashton has met with interim president Adly Mansour and army chief, General Al Sisi, as well as members of the Muslim Brotherhoods’s political wing, the Freedom and Justice Party.
amoxicillin and clavulanic acid uses The case has the potential to weaken a key element of the federal campaign finance regulations remaining after the 2010 ruling, and it could pave the way for challenges to the restrictions on contributions that remain. Supporters say those laws are key to preventing wealthy donors from exerting an undue and potentially corrupting influence on the political process, while opponents say the laws choke free speech.
generic wellbutrin price Judge Thomas Wheeler of the U.S. Court of Federal Claimsrejected the government's effort to keep Bernanke fromsubmitting to a deposition by Greenberg's Starr InternationalCo, once AIG's largest shareholder with a 12 percent stake.
diclofenac 75mg price
Refinery input last week was virtually flat, but overalldown some 1.3 million barrels since the week of Sept. 13, whilecrude oil inventories have increased by more than 24 millionbarrels, Energy Information Administration data showed.
thuc celecoxib 100mg The group, which operates under the Mr.Bricolage, Les Briconautes and L'Entrep?´t Du Bricolage brands, had suffered along with other European retailers as cash-strapped customers held off buying "big ticket" items like kitchens and bathrooms.
where can i buy permethrin 5 percent Inflation expectations were slightly higher, with consumers expecting inflation over the next year to be 3.2 percent, up from 3 percent in August. The five-to-10-year inflation outlook rose to 3 percent from 2.9 percent.
| | | | Zachery (antoine7x@aol.com) - 2016-10-12 04:23:57 | | I support Manchester United how long did it take you to get pregnant with clomid Estimates collated by Reuters from over a dozen grainofficials and local traders in late July after the harvestsuggested Syria would need to import 2 million tonnes of wheatin the coming year to meet normal needs after a crop of 1.5million tonnes, under half the prewar norm.
precio de keppra 500 mg An all-American crew will deliver amiable yet impeccable service in an easygoing atmosphere that includes informal lectures and nightly entertainment, while high tea in the Sky Lounge has proved very popular with guests.
montelukast tablets reviews That unexpected threat is rippling through the sector. Aftertwo quarters of falling sales, Oracle announced partnerships inJune with former foes Microsoft and Salesforce.com, a response in part to AWS's expansion.
toprol coupons The massive retail and entertainment proposal, slated to be built on Citi Fieldâs parking lot, would include roughly 200 stores, restaurants, a movie theater and other attractions, the developer said.
clotrimazole topical solution usp 1 ear Sellers responded to threat–related words much more quickly than buyers, and this difference in their response time led to significantly higher selling prices compared with buying prices.
| | | | Arturo (jimmiel54@gmail.com) - 2016-10-04 08:35:04 | | I'm a member of a gym kan man f viagra uden recept "Australian businesses certainly know the potential of Indonesian markets and Prime Minister Abbott is sending a positive message by being here," said Peter Fanning, vice president of the Indonesia-Australia Business Council.
should i take viagra on a empty stomach In recent episodes of the series, Rachel had left to attend college in New York while Finn stayed in Lima, where he worked at his father's auto repair shop and later got involved in helping lead his former school's glee club.
vitalex drops The researchers found that there were an estimated 4,884 excess suicides in 2009, compared with the number expected. The increases were mainly seen among men in the 27 European and 18 American countries, with rates 4.2 and 6.4 percent higher, respectively, than expected based on earlier trends. No change was seen in the suicide rates for women in European countries, while in the Americas there was a 2.3 percent increase. The highest increases were seen for European men aged 15 to 24 years (11.7 percent), while the largest increase in American countries was among men aged 45 to 64 years (5.2 percent). For men, there was an association between increases in national suicide rates with the magnitude of increases in unemployment, especially in countries with low pre-crisis levels of unemployment.
where can i buy voltaren cream No-one was hurt, although a group of children aged between nine and 11 who picked up one of the bombs and carried it to the side of the building are said to have had a “lucky escape”.
kamagra jelly faq Former prisoners under Gaddafi staged a noisy protest outside a Tripoli court on Thursday, where the head of the once-feared national spy agency, Abdullah al-Senussi, and others appeared for a pre-trial hearing which critics said was mostly aimed at placating public opinion.
china brush in south africa If you doubt we view scandal differently these days, it was just 50 years ago that New Yorkers and pundits were outraged when Gov. Nelson Rockefeller tied the knot with a divorced woman, Margaretta (Happy) Murphy, who was also giving up custody of her four kids.
vigrx exercise video Insurers underestimated how long interest rates would remain low and impact their ability to keep the coverage capitalized, along with how many older adults would hang onto their coverage for decades and actually use the benefits.
famciclovir buy uk ''When tea is harvested, these older leaves may be used to produce lower quality, stronger teas such as economy teas, whereas the bud and newer top leaves are used in the manufacture of higher grade and speciality tea products.
| | | | Garry (gobiz@gmail.com) - 2016-10-04 08:35:03 | | I'm doing a phd in chemistry illegal buy viagra online usa Neil Mellor, currency strategist at the Bank of New York Mellon, said that Draghi could have a dovish tone during Thursdayâs press conference, which could help boost the U.S. dollar and pressure the euro and gold, but any price move would be limited because nobody expects the ECB react as it has been reluctant to ease its monetary policy.
function of endurex Dell may decide to delay a shareholder vote scheduled forThursday, July 18, on the offer as the company's special boardcommittee now sees the outcome as too close to call, a personfamiliar with the matter said earlier on Tuesday.
buy amoxicillin capsules 250mg
This calculator will show you just how long it's going to take you to clear your credit card balance if you don't wake up, face reality, stop paying the bare minimum and start clearing this punitive form of debt.
is propecia more effective than generic finasteride "While we are disappointed with today's ruling by the Higher People's Court of Shanghai, we are pleased to have put this matter behind us and look forward to continuing to provide our high quality products and services to healthcare institutions and patients in China," said J&J in a statement.
viarex cream results Giant pandas are one of the world's most endangered species. Their natural home lies in a few mountain ranges in central China. There are about 1,600 known to be living in the wild and some 300 in captivity, mostly in China.
| | | | Jimmie (florentinom97@aol.com) - 2016-10-04 08:35:01 | | Please call back later can you buy permethrin 5 over the counter Asked how it compares with images that usually appear on bus stops, he points out that Hockney is in competition with normal adverts that are still dotted around. "It just blends in," he says. "The first thing that grabs your attention [with an ad] is the text.
cytotec 200 mcg abortion On Sunday, British Energy Minister Ed Davey said Britain was "extremely close" to sealing a deal with EDF unit EDF Energy to build the country's first new nuclear power station since 1995, adding there would also be Chinese involvement in the talks.
effexor xr side effects dizziness In favelas, many people have joined Evangelical Christian congregations, such as Pentecostal denominations. De Silva suspects it happened in part because the local parish closed for several years in the 1990s. Only 45% of Rio remains Catholic, making it the least Catholic state in what still is the world's largest Catholic country.
tren test masteron dbol cycle If Ardagh does not get the green light by January13, it will have to repay the senior secured 5% EUR250m 2022sand 4.875% USD420m 2022s in full, as well as USD700m of 7%USD850m 2020 senior notes at 101 plus accrued and unpaidinterest.
xenical price uk âśSome of the holes, my four-iron was going 280 yards and my three- iron a little over 300 so itâs quick âśThatâs on this wind. But obviously it could change to what we had in back in 2002 and come out of the northeast and it would be a totally different golf course.
para que sirve montelukast tabletas 10 mg He continued to tour, basing himself first in Los Angeles and then New York before moving to Copenhagen where he lived with a Danish girlfriend for 10 years. In 2000, he had a number one single in Denmark, a cover of Ain’t No Mountain High Enough, and released two further albums but without much fanfare.
suhagra pills More Chromebook configurations will become available later this year, Acer said. The laptop will be available from Amazon.com and Best Buy in the U.S., though the company did not immediately comment on worldwide availability.
captopril nom generique Survivors described a chaotic and delayed evacuation, with crew allegedly at first downplaying the seriousness of the collision, which caused a gash 70 meters (230-feet) long in the Concordia's side and let seawater rush into the ship.
cialis 20 mg tabletten The city has retained the law firm of Jones Day, whichbrought Chrysler through bankruptcy in 2009. With more than 100lawyers on the case, Jones Day picked up about $25 million infees from Chrysler, according to court records.
| | | | Cordell (dannyopj@gmail.com) - 2016-10-04 08:34:59 | | A few months valtrex dose mg Cateye glasses are experiencing a mega-resurgence this year, with the likes of Alexa Chung, Kate Moss and Kelly Osbourne all sporting the vintage-inspired look. A simple black pair are the perfect way to dress up any outfit, whilst hiding a multitude of sins. And, don't think that you have to pack your away now the summer is over, they'll look great on a crisp autumn day, teamed with an oversized black coat and heeled boots.
can i use amoxicillin and clavulanate potassium for tooth infection It wasnât just critics who were enamored by the âśSaturday Night Liveâ veteransâ hosting performance â this yearâs Globes telecast drew 19.7 million viewers, an increase of 17% from 2012, according to Nieslen ratings figures.
diclofenac sodium 50mg side effects uk After Tuesday's initial round, Iranian Deputy ForeignMinister Abbas Araqchi suggested Tehran was prepared to addresslong-standing calls for the U.N. nuclear watchdog to have widerand more intrusive inspection powers.
methylprednisolone insomnia In the United States, JP Morgan Chase, Citigroup, Bank of America and Morgan Stanley werethe main financiers for projects that mine and burn the fossilfuel, according to the WRI report. Bank of China, Industrial andCommercial Bank of China and China Construction Bank have beenthe main private-sector Asian lenders to coal.
tapering off effexor xr side effects
Samuel Tombs, of Capital Economics, said the firm July and August PMI readings suggested the pace of growth in manufacturing has accelerated from 0.6pc in the second quarter of the year to 2pc in the third quarter. Such a robust performance would point to stronger UK economic growth than the 0.7pc in the three months to June.
para que sirve el tofranil 10 mg Manning has been around too long to still be saying these things. Remember, he had two last-minute drives to beat the Patriots in two Super Bowls. These are lessons he learned as a rookie. But the pressure is obviously getting to Manning as he too often is trying to make plays that he ran in the backyard with Archie, Peyton and Cooper.
discount mega men 50 plus The Foreign Office amended its travel advice on Iran on itswebsite today, dropping a recommendation not to travel anywherein the country. The new advice warns against all but essentialtravel to most of the country and against all travel to parts ofeastern Iran, including the Afghan and Pakistani borders.
buy dutasteride online
Less than a year after Chris Wright says he was chastised for failing in his role as a host, Thomas Wright (no relation to Chris), a safety from Sweeny, Texas, took his official visit to Oklahoma State. He says that one night during his visit he drank alcohol and smoked marijuana until he passed out. He woke up late in the evening at an apartment, where he had sexual relations with an Orange Pride member who wasn't his official hostess, never bothering to ask her name. "It was amazing," Wright says of his official visit. "It was a different world. You're like, Why wouldn't you go to this school? You get what you want."
viagra pas cher en ligne DRS can and will be tightened up in time. The Snickometer, which analyses audio and video to reveal whether a ball has taken the edge of a bat, is currently not part of the DRS package because it is too slow. But its designers are hopeful they will soon be able to turn around a 'snicko' in as little as five seconds.
| | | | Santiago (albertot47@gmail.com) - 2016-10-04 08:34:58 | | I like watching TV generic priligy australia WASHINGTON, July 12 (Reuters) - A Democrat probing InternalRevenue Service scrutiny of conservative "Tea Party" groupsreleased documents on Friday suggesting that "Occupy" and otherliberal-leaning groups received extra attention as well.
ranitidine 150 mg tablet ingredients "The richness of the iPhone, and later the iPad, as a platform was what really encouraged app developers to invest the resources to create these games and apps that were very sophisticated," Ross Rubin, principal analyst at Reticle Research, told me yesterday.
buy protonix generic And who’s the idiot that thought up the concept of preventing public hospitals from serving those in need? Let’s see how many different circumstances we can expand that to. Maybe we can eliminate hospitals altogether if treatment can be denied to anyone who’s politics or injury is opposed by someone else . . .
omeprazole magnesium tablets uses They also say Spain's tentative signs of recovery is partlydue to central bank stimulus around the world and that an earlytightening of monetary policy would spur market volatility andput the country back in the spotlight.
para que serve medicamento lexapro OGX stock surged for a second day, rising 38 percent in SaoPaulo trading to 0.47 real, on track for its highest close inmore than five weeks. On Tuesday it rose nearly 50 percent. OSXrose 12 percent to 0.82 real, a seven-week high.
amlodipine 5 milligram He said Spain was manufacturing problems with Gibraltar todistract its citizens from a corruption scandal involvingalleged illegal financing in the ruling party, a charge echoedby Spanish opposition parties.
cheap alli pills uk NEW YORK, Sept 11 (Reuters) - American banks, which havebeen shedding their private equity operations because of theVolcker Rule, can use an exemption in the financial reform lawat least to get back into the lower end of the middle market.
neurontin sales 2013 âśI love ESPN. Unfortunately due to the nature of my schedule and other commitments, I donât feel confident that I can continue to devote the time needed to thrive in my role,â Johnson, who is part-owner of the Dodgers, said in a statement.
| | | | Justin (jeroldnan@yahoo.com) - 2016-10-04 08:34:57 | | I'm interested in this position cost of diflucan with insurance I bow to no one in putting the threat of a lost generation of workers at the top of the euro zoneâs worry list but this has a whiff of PR ahead of Germanyâs September elections. It also looks to be part of some carefully repositioning by the German chancellor. Sources have told us there is a high degree of alarm in Berlin at the way the rest of the euro zone has viewed its insistence on austerity as the path back to prosperity.
pumpkin seed oil skin benefit
The agreements, announced during a visit by Prime MinisterDmitry Medvedev to Beijing, brought Igor Sechin, chief executiveof state oil major Rosneft, closer to his goal ofexporting more than 1 million barrels per day (bpd) of oil toChina.
lovegra bestellen schweiz From its gloriously detailed cityscapes, to the villains straight out of central casting, to the non-linear freedom to roam that this sandbox game offers, GTA V comes the closest yet to making players feel like they are in a movie.
amoxicillin clavulanate potassium tablets 875mg "If you've worked for 40 years, as my wife and I have done,you think, well it's time to have a little fun," says StanHinden, a former Washington Post columnist and the author of"How to Retire Happy." He and his wife took a one-week $15,000cruise to the Caribbean when he retired, and admits that "I hadnot included the cost of travel or fun in my budget. It took usabout two years to figure things out, and we really had to slowdown our spending."
herbal ignite does it work * India is talking with JP Morgan and others to gain entryto benchmark indexes for emerging market debt in hopes ofattracting billions of dollars in investment and may ease somerestrictions on foreign inflows in order to do so, sources said.
ashwagandha vitamin But the draft resolution, obtained by The Associated Press, makes clear there is no trigger for enforcement measures if Syria fails to comply. The Russian, U.S. and British ambassadors confirmed that this would require a second resolution. But Lyall Grant said the strong language in the text â that the council "decides" that the Security Council will "impose measures under Chapter 7 of the United Nations Charter" in the event of non-compliance â requires members to act.
| | | | Arden (jarodvyi@lycos.com) - 2016-10-04 08:34:56 | | Could you please repeat that? cialis generika 40mg gnstig Shanghai Lujiazui Finance & Trade Zone Development Co Ltd, which rose by the 10 percent limit on Tuesday, wasagain up that much. Shanghai Waigaoqiao Free Trade ZoneDevelopment Co Ltd also spiked 10 percent.
amoxicillin dosage for cats ear infection The prosecutor argued that the hundreds of thousands of dollars that Benitez pocketed could pay for the renovation of at least one affordable housing unit for the poor â and noted that he has âśprovided for his family exceptionally wellâ living in a $1.8 million spread in swanky Colts Neck, N.J.
poxet 90 mg Mets star David Wright said he was in the clubhouse when he heard âśEnter Sandmanâ playing and he raced back to the home dugout because he âśdidn't want to miss it.â Wright also admitted that he pulled Rivera aside for a conversation earlier in the day.
cheapest place to buy atorvastatin Detroit became the largest U.S. city ever to file forbankruptcy a little more than two months ago and reported $18.5billion in debt. The city, led by Emergency Manager Kevyn Orr,has been unable to provide many basic services to residents.
harga obat bactroban cream
When answering the question "Which team is the most fun to watch?" the Golden State Warriors came out on top with 41.7 percent of the vote. As they should. This team is pass-on-the-ball-pit-at-Chuck-E.-Cheese fun.
preciso de receita medica para comprar viagra SSG says the attacks appear to be an initial strike in preparation for a larger ground assault. Its sources have seen tanks and armored vehicles along with thousands of Syrian army soldiers moving toward the Damascus suburbs, with fighter jets bombing the area.
| | | | Edwin (jarodvyi@lycos.com) - 2016-10-04 08:34:55 | | Wonderfull great site tegretol 200 mg precio espaa Yes there are a number of options available, you can set your browser either to reject all cookies, to allow only "trusted" sites to set them, or to only accept them from the site you are currently on.
is accutane available in the uk Universities such as Birmingham, Bristol, Cambridge, Edinburgh, Lancaster and Sheffield confirmed retakes were often looked upon “less favourably” than first-time entries or ruled out altogether in some courses.
montelukast sodium chewable tablets side effect "The site consists of four tunnels and has been constructed by a group of engineering and construction companies associated with the engineering arms of the Ministry of Defence and the IRGC (Iran's elite Revolutionary Guards force)," the NCRI said.
comprar detrol James Lee DiMaggio was spotted on a Border Patrol surveillance camera at 12:10 a.m. Aug. 4, about 20 hours before his home caught fire, said the spokeswoman, Jan Caldwell. He is seen inside his 2013 blue Nissan Versa with 16-year-old Hannah Anderson at a westbound highway checkpoint.
vaso 9 sale Sept 19 (Reuters) - Gentiva Health Services Inc will buy the home health, hospice and community care businessesof privately held Harden Healthcare Services for about $409million as it braces for continued cuts in reimbursements forits services.
penatropin official website Unfortunately, things aren’t that straightforward. For 60 years successive Governments have got themselves into a mess over increasing the capacity of London’s airports; and that means we’re in real danger of missing out on these vital growth opportunities. Business leaders never miss the chance to plead with the PM and Chancellor for improved links to emerging markets. George Osborne’s constituency, like mine, abuts Manchester Airport and we both see at first hand the way in which good air links drive investment and jobs.
| | | | Bruno (dustyp62@aol.com) - 2016-10-04 08:34:54 | | I've lost my bank card femara 5mg success stories The prices Twitter can command for ads has actually fallen over the past five quarters. But the company said that decline was the result of a conscious effort to rapidly expand its available inventory and change its algorithms to distribute ads more frequently throughout each day.
lung diseases specialist in chennai What happens is that as you get older, sex just takes its rightful place in your life, just like family and friends, and it becomes more meaningful, especially when youâre in a long-term relationship.
donde comprar tamoxifeno en chile It makes the point that to prove the aiding the enemy charge the government has to show that Manning had ACTUAL knowledge that by transmitting documents to WikiLeaks he was passing them to al-Qaida and other enemy groups. Yet in his training as an intelligence analyst the name WikiLeaks was never mentioned, and one of those involved in the training had never even heard of WikiLeaks. The prosecution cites the report of a counter-intelligence investigation into WikiLeaks as evidence that Manning knew the organisation was dangerous. Manning transmitted the report to the anti-secrecy website and WikiLeaks cheekily published it - ie published the government's investigation into its own activities. Yet significantly the report was titled with a question: "Wikileaks.org - An Online reference to Foreign Intelligence Services, Insurgents, or Terrorist Groups?" That question mark could be crucial as it showed that even the US gov didn't have a firm idea of what WikiLeaks was, let alone Manning himself
purchase lyriana gel "It was for a $90 pair of designer jeans from a store called Buckles, and I thought, 'Why would he want that?' So I started going through books â? (and realized) 'Oh my gosh, she wouldn't buy this, he wouldn't buy that.' And it just hit me. I immediately put a hold on everything and called the authorities."
neurontin uk spc Platinum Partners' Value Arbitrage fund was also due toreceive stock in Asiasons as part of a share placement used tofund Asiason's purchase of a stake in oil explorer Black ElkEnergy Offshore Operations LLC. That deal is currently in limboafter SGX queried whether Asiasons had a strong enough mandateto make that share issue.
come acquistare sildenafil DiCaprio deserves a break as heâs starred in several recent films including the upcoming âśWolf of Wall Streetâ where he plays a real-life stockbroker who was jailed for 20 months for refusing to assist the FBI in a major mob-linked securities fraud case in the 1990s. The movie hits theaters on Nov. 15.
prozac or zoloft for anxiety
This isnât how they wanted Oak Hill to play. Defanged by rain, it has been absorbing daily assaults on the course record. Scott came close with a 65 Thursday before Webb Simpson tied Ben Hogan and Curtis Strange with his Friday morning 64. Then Dufner teed off and ended up knocking his idol, Hogan, out of the record book.
| | | | Calvin (luciusxto@usa.net) - 2016-10-04 08:34:53 | | Excellent work, Nice Design kamagra za seks The report says car insurance fell by three per cent on the three months to the end of June and has fallen by 9.8 per cent in the last 12 months. The previous biggest annual fall was of 6.4 per cent in the 12 months to December 2012.
harga dj yasmin Sinha said the cooked food and kitchen utensils have been seized by investigators. "Whether it was a case of negligence or was intentional, we will only know once the inquiry has been conducted," he said.
progene canada SANAA, Yemen â U.S. aircraft buzzed over the capital of Yemen on Tuesday after the State Department ordered all non-essential personnel out of the embassy and urged all Americans to leave due to to "the continued potential for terrorist attacks."
how much does nexium cost at walmart
NUMSA said wage negotiations with employers had ground to a standstill, forcing the action. "The strike action has not been on our agenda, but it has been imposed on us by motor industry ruling oligarchy," the union said.
precio propecia colombia Train operators say the change has come about predominantly from growth in the number of people using the railways and insisted the boost was not as a result of increases in fares. A record 1.5bn train journeys were made in 2012-13, the highest since the Twenties.
apteka internetowa yasminelle bez recepty Because there are so many different models of slavery, it is a problem that can only be tackled through a wide range of agencies working together. The Home Office has to create laws that can be used; prosecutors have to use them. The police have to understand the often subtle coercion implicit in trafficking. They must co-ordinate linked investigations across Britain.
comprar prozac sin receta BTA has brought fraud charges against Ablyazov and his allies. Accused of embezzling $6 billion, he has been in hiding since last year when he fled Britain after missing a contempt of court hearing at which he was due to be jailed for 22 months.
clindamycin palmitate hydrochloride for ear infection On the software front, Razer is including a copy of their in-game MMO configuration software with each unit. This software allows gamers to set up key bindings, macros and other preferences without having to exit their favorite game.
| | |
|
